193 سال از  آخرین زلزله بزرگ تهران می‌گذرد |  زلزله ‌تهران خیلی دور، خیلی نزدیک‌

به گزارش جام جم آنلاین، این روزها با وقوع زلزله مرگبار در ترکیه و سوریه  بحث‌ها درباره احتمال وقوع چنین زمین لرزه‌ای در کلانشهر تهران نیز دوباره سر زبان‌ها افتاده است و برخی مسئولان و کارشناسان هشدار می‌دهند با توجه به شرایطی که در تهران با آن رو به رو هستیم، زلزله‌ احتمالی تهران مرگبار‌ خواهد بود.

برای نمونه مهدی پیرهادی، عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه ‌بیش از 4000 بافت فرسوده در این کلانشهر وجود دارد، می‌گوید:‌ اگر زمین لرزه‌ای شبیه ترکیه در تهران اتفاق بیفتد، تعداد کشته‌ها صدها هزار نفر خواهد بود. به همین دلیل پایتخت دچار بحران خواهد شد‌.

به این ترتیب این پرسش مطرح می‌شود که احتمال وقوع زلزله بزرگ در تهران چقدر جدی است؟ و آیا پایتخت برای چنین حادثه‌ای آماده است؟

هر 200 سال یک زلزله بزرگ

در این بین هستند کارشناسانی که معتقدند بررسی‌ها از این حکایت دارد که به طور میانگین تهران هر 200 سال شاهد زلزله‌ای با بزرگای بیش از هفت بوده است.

دکتر مهدی زارع، زلزله‌شناس در این باره به جام جم آنلاین می‌گوید: یکی از مسائلی که باید به آن توجه کرد، ‌این است که اتفاقاتی که در درون زمین می‌افتد، چقدر سبب تغییر شکل‌ گسل‌ها می‌شود؟ زیرا به ازای این تغییر شکل جا به جایی‌ها به صورت زلزله خود را نشان می‌دهد.

او درباره اینکه این شرایط در منطقه تهران چگونه است؟ عنوان می‌کند: ‌در منطقه جنوبی البرز شمال ایران مرکزی گسل‌ها حدود ‌10میلی‌متر در سال تغییر شکل را تحمل می‌کنند. این میزان تغییر شکل موجب می‌شود که در منطقه اطراف تهران به طور میانگین حدود هر 200 سال یک زمین لرزه با بزرگای هفت اتفاق بیفتد.

آن طور که دکتر زارع توضیح می‌دهد‌ البته ممکن است چنین زلزله‌ای زودتر یا دیرتر اتفاق بیفتد. اما به طور میانگین در حدود 2200 سال گذشته تقریبا چنین رخ دادی یعنی زلزله حدود هفت ریشتری اتفاق افتاده است.

7 سال تا زلزله بزرگ تهران

به این ترتیب این پرسش مطرح می‌شود که آخرین زلزله بزرگ تهران چه زمانی اتفاق افتاده است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود 193 سال پیش یعنی در سال 1830 میلادی زلزله‌ای مرگبار در شمال شرق تهران اتفاق افتاد‌ که تحت تاثیر آن بخش‌های زیادی از مناطق دماوند و شمیرانات به طول کامل از بین رفت و روستاهایی زیادی نیز در شرق جاجرود ویران شد.

 درباره تعداد کشته شدگان این حادثه نیز آمار دقیقی در دست نیست. هرچند در برخی منابع آمار کشته ‌شدگان حدود 40 هزار نفر عنوان شده است. اما این آمار نیز با توجه به جمعیت آن زمان تهران قابل استناد نیست.

دکتر زارع در این باره توضیح می‌دهد:‌‌ آخرین زلزله با بزرگای حدود هفت در تهران  سال 1830 میلادی اتفاق افتاده است،  اما این الزاما به این معنی نیست که حدود هفت سال دیگر زلزله‌ای با بزرگای هفت در تهران رقم خواهد خورد.

 به عبارت دیگر می‌توان گفت ‌سال 1409 دویستمین سالگرد رخدادی است که به طور میانگین بازگشت آن هر 200 سال اتفاق می‌افتد. به همین دلیل از اکنون باید به آن توجه داشت.

این زلزله شناس عنوان می‌کند: ‌امیدواریم چنین زمین لرزه‌ای دیرتر اتفاق بیفتد، هرچند احتمال اینک زودتر رخ بدهد نیز وجود دارد. البته لازم به یادآوری است که این مساله به لحاظ آماری مطرح است و وقتی از این زاویه به ماجرا نگاه می‌کنیم باید بگوییم حادثه می‌تواند زودتر یا دیرتر از زمان مورد نظر رخ دهد‌. اما آنچه باید جدی گرفت این نکته است که  چنین رخ دادی مسلم است، زیرا تحت تاثیر فشارهایی رخ می‌دهد که به لایه‌های زمین وارد می‌شود و بخشی از آن باید به شکل زلزله رها شود. در واقع این مساله قانون طبیعت است و نمی‌توان آن را انکار کرد.

‌ خطر را باید کاهش داد

به این ترتیب با توجه به گفته‌های کارشناسان وقوع زمین لرزه بزرگ در تهران اتفاقی طبیعی است و با این حال نمی‌توان زمان دقیق وقوع آن را مشخص کرد. به همین دلیل باید برای وقوع چنین حادثه‌ای آماده بود و شرایط را به شکلی ساماندهی کرد که کمترین هزینه به شهروندان و کشور تحمیل شود.

دکتر زارع در این باره عنوان می‌کند: راهکاری معجزه‌ آسا در این بین وجود ندارد و باید برای کاهش خسارت جانی و مالی چنین حوادثی اقدام کرد. برای نمونه از افزایش بار جمعیتی در مناطقی که خطر زمین لرزه در آن قابل توجه است، جلوگیری کرد.

او ادامه می‌دهد: این درحالی است که جمعیت تهران از چند دهه  گذشته تاکنون رشد چشمگیری پیدا کرده  و به حدود 17 میلیون نفر رسیده است. اما شواهدی وجود ندارد که لرزه‌خیزی تهران اکنون با  چند دهه گذشته تغییری کرده باشد.

بنابراین‌ یکی از فاکتورهای ریسک که جمعیت انسانی نزدیک گسل ‌است، افزایش پیدا کرده و با توجه به اینکه راه حل معجزه آسایی نیز برای این مساله وجود ندارد، باید برای کاهش میزان ریسک تلاش کرد.‌

این درحالی است که تخریب سرزمین و برداشت بی‌رویه از منابع‌ زیرزمینی آب نیز زمینه را برای رخ‌دادهایی مانند زلزله فراهم کرده‌ و لازم به یادآوری است که برداشت آب‌های زیرزمینی در اطراف تهران نیز در چند دهه  گذشته قابل توجه بوده است.

دکتر زارع در این باره توضیح می‌دهد:‌ برداشت بی‌رویه از منابع ‌ زیرزمینی آب از مسائلی است که می‌تواند روی ریتم لرزه‌خیزی اثر بگذارد. بررسی ها نیز نشان می دهد که زلزله‌های کوچک با برداشت منابع آب زیرزمینی ارتباط دارند.  به همین دلیل می‌توان گفت زلزله سال 96 ملارد  با بهره برداری بی‌رویه از سفره های آب زیرزمینی تسریع شد.